رابطه زنگ تلفن همراه و شخصيت افراد

حديث حميدي - جهان هر اندازه پيشرفته‌تر مي‌شود، نياز انسان تنها به ارتباط هم بالاتر مي‌رود. انسان صنعتي كه خود، آرمان‌ها و انگيزه هايش را گرفتار جهان مدرن مي‌بيند ناگزير است آن را پذيرفته و تابع آن باشد اما در فطرت خود در اوج شكوفايي و تكنولوژي دنبال عنصر ديگري است تا او را از تنهايي رها كند. بنابراين او باز هم تكنولوژي را تنها راه تسكين دردهاي خود دانسته و با پيشرفته تر كردن آن سعي مي‌كند ارتباط خود را گسترش دهد. بطوري كه بعد از انقلاب صنعتي ارتباط انسان از تلگراف به تلفن تحول پيدا كرد و اكنون عمده ارتباط‌هاي بين فردي و يا حتي جمعي با وسيله پيشرفته‌تر مخابراتي يعني تلفن‌هاي همراه شكل مي‌گيرد. او همراه با توسعه علم سعي مي‌كند دلتنگي‌هايش را كاهش دهد مثل اينكه تلاش دارد سيستمي را اختراع كرده تا افراد هنگام صحبت كردن با تلفن همراه بدون در نظر گرفتن بعد مسافت تصوير يكديگر را هم ببينند.

با اين پيشرفت و توسعه در زندگي مدرن امروزي آنچه بيشتر از هر چيز جلب توجه مي‌كند. اثر ورود اين قبيل دستاوردهاي بشري در زندگي آنها است. تئوري‌هاي اوليه جامعه‌شناسي و روانشناسي اجتماعي اثر تكنولوژي را بر زندگي انسان اثري جامع‌تر دانسته و معتقد است تنها تكنولوژي است كه به فرآيندهاي فكري و رواني افراد تأثير مي‌گذارد. در حالي كه مطالعات گسترده‌تر نشان داده است كه اين رفتار و خواسته‌ها و برخوردهاي انسان است كه بر تكنولوژي تأثير متقابل مي‌گذارد.

ورود فرهنگ جديد ارتباطي

در هر حال هم تكنولوژي تحت‌تأثير شخصيت و روند فكري افراد قرار مي‌گيرد و هم آدمي متأثر از تكنولوژي و دنياي مدرن خويش است. بدين ترتيب مطالعات زيادي پيرامون اثرات تكنولوژي بر زندگي افراد صورت گرفته است و نتايج جالبي نيز به‌دست آمده است. دكتر عليرضا شريفي يزدي، جامعه‌شناس و عضو پژوهشكده خانواده در اين باره مي‌گويد: «دنياي معاصر ما دو ويژگي بارز دارد و آن هم بالا بودن حجم تبادل اطلاعات و ارتباطات الكترونيكي ميان افراد است. اين دو ويژگي كاملاً در وسيله ارتباطي تلفن همراه قابل مشاهده است. زيرا تلفن همراه امروزي دستگاه چند رسانه‌اي است كه افراد مي‌توانند اخبار را از آن رديابي كرده و به اينترنت و شبكه‌هاي روز دنيا متصل شوند و حتي از طريق آن به تحصيل مجازي در دانشگاه بپردازند. در همه اين حالات اين دستگاه مدرن روي زندگي انسان‌ها و ابعاد مختلف اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي‌شان تأثير مي‌گذارد.

نسل‌هاي گذشته به‌دليل محدوديت ارتباطي با افراد كمتري ارتباط فكري داشته‌اند و امروزه تلفن همراه با ورود به زندگي افراد دايره جغرافيايي دوستان را بيشتر پوشش مي‌دهد.»

امروزه ثابت شده است هر وسيله‌اي پس از ورود به بازار فرهنگ خاصي را وارد آن جامعه مي‌كند. كشورهايي كه مبدأ هستند و مبدع تلفن همراه و تكنولوژي‌هاي بعدي آن هستند معمولاً به‌طور راحت‌تري فرهنگ استفاده را در آن جامعه رواج مي‌دهند، اما وقتي اين تكنولوژي به ساير كشورهاي مصرف‌كننده سوق داده مي‌شود طبيعي است كه نياز به صرف زمان و آگاهي بيشتري براي فرهنگ‌سازي دارد.

گاهي اوقات اين تكنولوژي باعث تغيير فرهنگ يك جامعه نيز مي‌شود. به‌طور مثال پس از ورود اين قبيل وسيله‌هاي ارتباطي به كشور ما فرهنگ رفت و آمد رودررو خانوادگي و صله رحم و ارتباط چهره به چهره كاهش پيدا كرده و به مرور زمان فرهنگ ارتباط تلفني جايگزين آن شده است.

با اين مثال مي‌توان پي برد كه علت مقاومت‌هاي روزبه‌روز خانواده‌ها در برابر پيامدهاي منفي اين وسيله ارتباطي چيست؟!
پيامدهاي منفي استفاده از تلفن همراه

اگرچه تلفن همراه با همه فوايد ارتباطي‌اش عضو جدايي‌ناپذير زندگي ما است و فوايد آن بيشتر از ضررهايش است اما از پيامدهاي منفي آن كه ناشي از همان تضاد و دوگانگي فرهنگي است نيز نبايد غافل شد. دكتر شريفي يزدي مي‌گويد: «ارتباطات سهل و آسان از طريق دستگاه تلفن همراه باعث شده امكان نظارت والدين بر فرزندان و رفتار آنها كمتر باشد. در نتيجه كيان خانواده دچار مشكلات جديدي مي‌شود مثل اينكه فرزندانشان با شبكه‌هايي از افراد ناهمساز آشنا مي‌شوند و با انبوه‌سازي شبكه‌هاي تلفني، فرزندان حتي سيم‌كارت‌هاي متعددي در اختيار داشته و كنترل آنها از سوي والدين با مشكلات بيشتري روبه‌رو است. پيشرفت تكنولوژي دستگاه‌هاي موبايل نيز امكانات نامناسب و خارج از سن مثل بلوتوث‌هاي ضداخلاقي و شرم ستيز را در اختيار كودكان قرار مي‌دهد.»

دكتر عزت‌اللـه كردميرزا، روانشناس و عضو هيأت علمي دانشگاه علامه طباطبايي نيز درباره پيامدهاي منفي اين وسيله ارتباطي مي‌گويد: «وقتي گوشي‌هاي تلفن همراه به مرور پيشرفته‌تر مي‌شوند افراد احتياج كمتري به برقراري ارتباط پيدا مي‌كنند. آنها با يك پيامك نياز ارتباطي را كمتر كرده و ارتباط بين فردي و انساني را به حداقل مي‌رسانند و در نتيجه يك آسيب نو ظهور تغيير فرهنگ، عاطفه و احساس افراد را تهديد مي‌كند.

بعضي افراد هم با نداشتن تلفن همراه احساس خلأ مي‌كنند. ناگوارتر اينكه در برخي فرهنگ‌ها تعداد سيم‌كارت‌هاي فروخته شده را شاخص توسعه يافتگي آن جامعه مي‌دانند غافل از اينكه با اين روند شاخص آسيب‌زايي جامعه مثل انحرافات كودكان و نوجوانان و تصادفات رانندگي و... نيز بالاتر مي‌رود و در نتيجه تهديدي جدي براي جامعه محسوب مي‌شود.»

در هر حال با دانش به پيامدهاي منفي فرهنگي و اجتماعي اين وسيله ارتباطي دكتر شريفي يزدي تنها راه رهايي از اين پيامدها را آموزش صحيح مي‌داند و مي‌گويد: «نظام آموزشي و رسانه‌ها موظفند آموزش‌هايي را به افراد داده و خانواده‌ها را در طريقه استفاده فرزندانشان از اين وسيله راهنمايي كنند. اينكه چقدر آنها را در استفاده از تلفن همراه آزاد گذاشته و در برابر استفاده نامناسب از اين وسيله چه برخوردي را به كار گيرند؟!»

يكي از آموزش‌هايي كه لازم است به افراد داده شود روش استفاده از تلفن همراه در مكان‌هاي عمومي است. دو دانشمند انگليسي در سال 1999 يك تحقيق ميداني درباره استفاده از تلفن همراه به عمل آوردند و به اين نتيجه رسيدند كه عمده تماس‌هاي افراد در خيابان‌ها و مكان‌هاي عمومي شكل مي‌گيرد و افراد در اين مكان‌ها به طور ناخودآگاه تمايل دارند با صداي بلندتري صحبت كنند و آنها از بودن گوشي تلفن همراهشان احساس امنيت خاطر بيشتري مي‌كنند.

خوشبختانه با گذشت چند سال از ورود اين تكنولوژي به كشور ما فرهنگ استفاده از آن در خيابان‌ها و مكان‌هاي عمومي تغيير كرده و افراد در مكان‌هاي سربسته و شلوغ سعي مي‌كنند كمتر از اين وسيله استفاده كرده و يا با صداي آرام با آن صحبت كنند.

با اين وجود هنوز زمينه‌هاي فرهنگ‌سازي، تحقيقي و آموزشي پيرامون استفاده از تلفن همراه ادامه دارد. يكي از اين زمينه‌ها استفاده از زنگ تلفن همراه در مكان‌هاي مختلف است.
شخصيت رواني افراد و زنگ تلفن همراه

به طور كلي شخصيت رواني افراد تحت تأثير عوامل متفاوتي قرار مي‌گيرد، يكي از اين عوامل ورود تكنولوژي به زندگي آنها است. بنابراين روان‌شناسان و جامعه‌شناسان نيز از اين پديده نوظهور اجتماعي به آساني گذر نكرده و تحقيقات چندي را به عمل آوردند.

دكتر كردميرزا در اين باره مي‌گويد: «در روان‌شناسي 5 عامل بزرگ شخصيت مطرح است كه براساس آن افراد به پذيراي تجربه، انعطاف‌پذير، برون‌گرا، درون‌گرا يا در خودمانده و سازگار و يا توافق جو تقسيم مي‌شوند. با اين تعريف و دسته‌بندي افرادي كه از تكنولوژي‌هاي نو استفاده مي‌كنند افرادي هستند كه پذيراي تجربه‌اند، انعطاف‌پذير، برون‌گرا و سازگارند و آن دسته از افرادي كه از تكنولوژي‌هاي نو استقبال نمي‌كنند افرادي هستند كه انعطاف‌پذيري‌شان در سطح پائين‌تري قرار دارد و پذيراي تجربه‌هاي جديد نبوده و افرادي در خود مانده‌اند.»

محسن ايماني، روان‌شناس نيز در اين باره مي‌گويد: «افراد براساس شغل، جنسيت، موقعيت اجتماعي و... استفاده‌هاي متفاوتي از گوشي تلفن همراه دارند و نسبت نيازشان به اين تكنولوژي هم متغير است. ولي به طور كلي گفته شده است كه برخي شخصيت‌ها مثل شخصيت‌هاي خجالتي سعي مي‌كنند از طريق تلفن همراه با ديگران ارتباط برقرار كنند. همچنين بين شخصيت افراد و انتخاب زنگ تلفن همراهشان رابطه مستقيم برقرار است. به طور مثال فردي كه شخصيت آرامي ‌دارد از زنگ‌هاي با ريتم آرام استفاده مي‌كند و شخصيت‌هاي رؤيايي به سراغ زنگ‌هايي مي‌روند كه ريتم ملايمي داشته و آنها را در رؤياهايشان غرق مي‌كند.

بنابراين انتخاب برخي زنگ‌ها دليل عاطفي داشته و فرد با شنيدن آن آهنگ خاطراتي برايش تداعي مي‌شود و افراد هيجاني از آهنگ‌هايي با ريتم تند استفاده مي‌كنند. از اين رو هر فرد براساس روحيات و تمايلاتش از زنگ‌هايي خاص استفاده مي‌كند.
تعدادي از دانشمندان تحقيقي در اين زمينه به عمل آوردند. آنها قبل از بررسي استفاده افراد از گوشي تلفن همراه از آنان خواستند تا پرسشنامه شخصيت را پر كنند. سپس ريتم‌هاي آهنگ تلفن همراه را به چند دسته زنگ‌هاي ضربه‌اي، خاموش (سايلنت)، آرام و با هارموني بالا، بلند و با ريتم تند آهنگ‌هاي معروف دسته‌بندي كردند. آنها در نتايج تحقيق خود دريافتند افرادي كه از زنگ‌هاي ضربه‌اي و غيرمنتظره استفاده مي‌كنند مثل صداي بوق يك كاميون يا صداي حيوانات و... معمولاً شخصيت‌هاي غيرقابل پيش‌بيني دارند و نيازمند جلب توجه عامه مردم هستند. گفته مي‌شود اين افراد غالباً بلوغ فكري‌شان در سال‌هاي بالاتر عمر آنها رخ مي‌دهد. البته برخي افراد نيز به طور غيرمنتظره‌اي صداي يك كودك يا يكي از اعضاي خانواده خود را روي زنگ تلفن همراهشان قرار مي‌دهند كه اين موضوع نيز نشانگر وسواس فكري آنها است. افرادي كه سعي مي‌كنند در موقعيت‌هاي مختلف از صداي خاموش يا در اصطلاح تكنولوژيك آن، «سايلنت» استفاده ‌كنند شخصيت‌هايي محتاط داشته كه بيشتر جوياي امنيت هستند و صداي ناگهاني و تكان‌دهنده تلفن همراه آنها را بي‌قرار و مضطرب مي‌كند.

همچنين كساني كه از آهنگ‌هايي با ريتم آرام و نت‌هاي با هارموني بالا استفاده مي‌كنند معمولاً خواهان زندگي آرام و بي‌دغدغه بوده و درون‌گرا هستند و بيشتر از هر چيز جوياي آرامش‌اند. البته توصيه غالب روان‌شناسان اجتماعي و جامعه‌شناسان بر اين است كه افراد از اين زنگ‌ها استفاده كنند. زنگ‌هاي معمولي كه در موقعيت و مشاغل متعدد، مناسب است. خصوصاً افرادي كه به طور مداوم با اقشار متفاوت جامعه در ارتباط هستند اين زنگ مي‌تواند بهترين انتخاب براي آنان باشد. انتخاب آهنگ‌هاي معروف ويژه كساني است كه سليقه‌هاي فردي خاصي دارند. خصوصاً كساني كه از موسيقي‌هاي خاص استفاده مي‌كنند اين ويژگي در آنها بارزتر است و معمولاً گفته مي‌شود اين افراد تفكرات انديشمندانه‌اي درباره استفاده از گوشي تلفن همراه دارند. البته افرادي نيز هستند كه از موسيقي‌هاي قديمي براي زنگ موبايل خود استفاده مي‌كنند كه در اين صورت گفته مي‌شود آنها افرادي هستند كه خاطرات قديمي‌شان را بيشتر دوست داشته و روحيه باستاني دارند.
با اين تفاسير با گسترش تكنولوژي بررسي‌هاي جامعه‌شناختي و انسان‌شناسي نيز ادامه دارد و به نظر مي‌رسد براي فرهنگ‌سازي ورود تكنولوژي جديد به جامعه ابتدا مي‌بايست تحقيقات و پژوهش‌هاي جامعه‌شناختي و روان‌شناسي متناسب با فرهنگ شكل گيرد.